Ödeme kuruluşları, elektronik ortamda ödeme hizmeti sağlayan kuruluşlardır. Elektronik ortamda yapılan ödemelere ilişkin olarak işlemlerin gerçekleştirilmesi sırasında sunduğu altyapı aracılığı ile ödeme hizmeti sağlayan tüzel kişilerdir. 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’a göre tüzel kişi sayılan ödeme kuruluşlarının anonim şirket şeklinde olması, şirketin ve ortaklarının bahsi geçen kanunun 14.maddesinin ikinci fıkrasında yer alan şartları barındırmak zorundadır.
Bununla birlikte 6493 saylı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 14.maddesinde aranan şartlarına ek olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK” veya “Kurum”) tarafından bahsi geçen kanun ile ilgili düzenlenen Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) ve Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”), ödeme hizmetleri sunan kuruluşlara yeni düzenlemeler getirmiştir. Buna göre ödeme kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve denetlenmesi BDDK’ya bağlanmıştır. Ödeme kuruluşları kanunda sayılmış olan şartları gerçekleştirip izin aldıktan sonra yurt içi ve yurt dışı para transferi, fatura ödeme, mobil ödeme gibi işlemlerini gerçekleştirebileceklerdir.
Ödeme Kuruluşları için Faaliyet İzni Şartları
Bu şartlar yukarıda bahsettiğimiz gibi 6493 sayılı kanunun 14.maddesinin 2.fıkarında yer almakta olup aşağıdaki maddelerde sayılmıştır.
- Anonim şirket şeklinde kurulmalıdır.
- Sermayesinde yüzde on ve üzerinde paya sahip olanların ve kontrolü elinde bulunduranların 5411 sayılı Kanunda banka kurucuları için aranan nitelikleri haiz olmalıdır.
- Pay senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması gerekmektedir.
- Fatura ödemelerine aracılık eden ödeme kuruluşlarının en az bir Milyon Türk Lirası, diğer ödeme kuruluşlarının ise en az iki Milyon Türk Lirası sermayeye sahip olması gerekmektedir.
- Bu Kanun kapsamındaki işlemleri gerçekleştirebilecek yönetim, yeterli personel ve teknik donanıma sahip olması ve şikâyet ve itirazlarla ilgili birimleri oluşturması gerekmektedir.
- Bu Kanun kapsamında yürütecekleri faaliyetlerin sürekliliğine ve ödeme hizmeti kullanıcılarına ilişkin fon ve bilgilerin güvenliğine ve gizliliğine dair gerekli tedbirleri alması gerekmektedir.
- Bankanın denetimini engellemeyecek şeffaf ve açık bir ortaklık yapısı ve organizasyon şemasına sahip olması gerekmektedir.
Faaliyet İzni Başvurusunun Değerlendirilmesi
Faaliyet izni başvurusunun değerlendirilmesi, ilgili kanunun 15.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre kanun kapsamında aranan koşulların, niteliklerin ve yeterliliklerin sağlanması, Bankaca istenecek bilgi ve belgelerin eksiksiz tamamlanması ve Banka tarafından söz konusu başvurunun olumlu olduğuna karar verilmesi durumunda 6493 sayılı kanunun 14.maddesi kapsamında ödeme kuruluşu olarak faaliyette bulunmak üzere izin verilir ve faaliyet izni verilmesine ilişkin Resmi Gazete’de yayımlanır.
Ödeme kuruluşunun ödeme hizmeti dışındaki alanlarda faaliyet göstermesi ve bu faaliyetlerin ödeme kuruluşunun finansal durumunu veya Bankanın ödeme kuruluşunun ilgili kanun ve kanun uyarınca çıkarılacak yönetmelik hükümlerine uygunluğunu izlemesini olumsuz yönde etkilemesi veya etkileyebilecek olması durumunda, Banka ödeme hizmetleri için ayrı bir kuruluş oluşturulmasını isteyebilir.
6493 sayılı kanunun 14.maddesi kapsamında Bankaya yapılan izin başvurusu, başvuruya ilişkin istenen bilgi ve belgelerin eksiksiz olarak tamamlanmasını takiben altı ay içinde Banka tarafından sonuçlandırılır. Değerlendirmenin olumsuz sonuçlanması halinde ise gerekçeleri ile birlikte ilgililere bildirilir.
Bunun üzerine faaliyet izni verilen kuruluş, faaliyete başladığı tarihten itibaren on gün içerisinde faaliyete başladığına dair Bankaya bildirimde bulunur.
Ödeme Kuruluşlarının Verebileceği Hizmetler
Ödeme kuruluşlarının faaliyetleri ilgili kanunun 12.maddesinde detaylıca belirtilmiş olup bu madde ile ödeme kuruluşlarının faaliyetlerine birtakım sınırlamalar getirilmiştir. Buna göre ödeme kuruluşlarının gerçekleştirebileceği faaliyetler aşağıda sayılmaktadır.
- Fatura ödemeleri
- Para havalesi ve transferi
- Mobil ödeme
- Kredi kartı tahsilatı, Sanal pos
- Ödeme aracının ihraç ve kabulü
Faaliyetin Sınırlandırılması
Yukarıda sayılmış olan faaliyet izninin alınması için gerçekleştirilmesi gereken şartlara ek olarak ödeme kuruluşlarının faaliyet alanlarına kısıtlamalar da getirilmiştir. Buna göre ödeme kuruluşlarının; kredi verme, elektronik para ihracı ve başkaca ticari faaliyette bulunmaları yasaklanmış olup bahsi geçen Yönetmelik kapsamında ödeme kuruluşları yalnızca BDDK tarafından izin verilen ödeme sistemlerinin işletilmesine ilişkin faaliyetleri gerçekleştirme konusunda yetkilendirilmiştir. Bu nedenle, ödeme kuruluşlarının esas sözleşmelerinde başka bir mal ve hizmet ticareti faaliyetinde bulunabileceğine ilişkin hükümlere yer verilmemesi gerekmektedir.
Ödeme kuruluşlarının öngörülen faaliyet alanının dışına çıkması yani yasak olan faaliyetleri gerçekleştirmesi halinde, faaliyet izni BDDK tarafından iptal edilmekte veya yapılmış olan başvurular değerlendirilmeye alınmadan reddedilmektedir.
İlgili kanun uyarınca elektronik para ihraç etmek isteyen elektronik para kuruluşları tarafından belirli şartların gerçekleşmesi halinde mümkün olacaktır. Elektronik para kuruluşları temelde alınan fon kadar elektronik para ihraç etmek ile yetkilendirilmişken ödeme kuruluşları yalnızca ödeme hizmeti sunmakla yetkilendirilmiş olup basitçe gönderen ile alıcı arasında fonun transferi işlemini yürütmektedir. Bu noktada yapılan tanımlardan yola çıkarak elektronik para kuruluşları ile ödeme kuruluşlarını karıştırmamak gerektiğini belirtmek gerekir.
Fonların Korunması ve Teminat
Ödeme kuruluşu tarafından ödeme hizmetinin gerçekleştirilmesi amacıyla alınan fonlar Bankaca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde korunur. Banka, 6493 sayılı kanun kapsamındaki ödeme kuruluşlarına, belirleyeceği usul ve esaslara uygun olarak Banka nezdinde teminat bulundurma yükümlülüğü getirebilir.
Ödeme kuruluşları tarafından kabul edilen fonlar ve bu fonların tutulduğu hesaplar, ödeme kuruluşunun iradi ya da zorunlu tasfiyeye tabi tutulması, faaliyet izninin iptal edilmesi gibi hallerin gerçekleşmesi durumunda başka kanunlarda belirtilen önceliklere bakılmaksızın fon sahiplerinin haklarının tazmin edilmesi ve 6493 sayılı kanundan kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesini teminen kullanılır. Ödeme kuruluşları, fon sahiplerinin haklarının tazmin edilmesinden sorumludur.
Belge ve Kayıtların Saklanması ile Kişisel Bilgilerin Korunması
Ödeme kuruluşu, 6493 sayılı kanunda yer alan hususlar ile ilgili belgeleri ve kayıtları en az on yıl süre ile güvenli ve istenildiği an erişime imkan sağlayacak şekilde yurt içinde saklamaktadır. Ödeme kuruluşlarının faaliyetleri, yürütmede kullandıkları bilgi sistemlerine ilişkin usul ve esaslar Bankaca belirlenmektedir. Banka tarafından istenen bilgi ve belgelerin geçerliliğini etkileyecek herhangi bir değişikliğin olması halinde ödeme kuruluşu, Bankayı bu konuda bilgilendirir.
Ödeme Kuruluşunun Denetimi
Ödeme kuruluşunun denetimi ile ilgili 6493 sayılı kanunun 21.maddesinde düzenleme yapıştır. Buna göre “5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankalar, ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu ile Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinin bu Kanun kapsamındaki denetimi Banka tarafından yapılır.”
Ödeme kuruluşları, bağımsız denetime tabidir. Ödeme kuruluşlarının bağımsız denetim kuruluşlarınca gerçekleştirilecek bilgi sistemleri denetimi ise Bankaca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yerine getirilir.
Banka, ödeme kuruluşlarının şubesinde, temsilcisinde veya dışarıdan hizmet aldığı kuruluşlarda denetim yapmaya yetkilidir. Ödeme kuruluşları, Kurumun yerinde denetim yapmaya yetkili meslek personeli tarafından yapılır. Bu nedenle ödeme kuruluşları, Bankanın yerinde denetim yapmaya yetkili personeli tarafından istenecek her türlü bilgi ve belgeyi vermek, defter ve belgelerini ibraz etmek ve incelemeye hazır tutmak zorundadır.
Kamu kurum ve kuruluşları, Devletin güvenliği ve temel dış yararlarına karşı ağır sonuçlar doğuracak hâller ile meslek sırrı, aile hayatının gizliliği, soruşturmanın gizliliği ve savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla özel kanunlardaki yasaklayıcı ve sınırlayıcı hükümler dikkate alınmaksızın gizli dahi olsa Banka tarafından bu Kanun kapsamında verilen görevler ile sınırlı olmak üzere istenecek her türlü bilgi ve belgeyi uygun süre ve ortamda, sürekli veya münferit olarak vermek zorundadır.
Banka, ödeme kuruluşlarından, tespit edilen hususlarda gerekli tedbirlerin alınmasını istemeye, tedbirlerin alınması için altı ayı geçmemek üzere makul süre tanımaya, bu süre içinde gerekli tedbirler alınıncaya kadar ilgili kuruluşun ödeme hizmeti sunma faaliyetini geçici olarak durdurmaya ve ilgili tedbirlerin belirlenen süre içerisinde alınmaması durumunda söz konusu faaliyetleri süresiz olarak durdurmaya yetkilidir.
Faaliyet İzninin Sona Ermesi
Banka, ödeme kuruluşuna verilmiş olan faaliyet iznini aşağıda maddeler halinde belirtilmiş olan durumlarda iptal edebilir.
a) Faaliyet izninin alınmasından itibaren bu yetkinin kullanılmasına bir yıl içinde başlanmaması,
b) Ödeme kuruluşunun bu yetkiden açıkça feragat ettiğini veya faaliyetlerini durdurduğunu Bankaya bildirmesi,
c) Faaliyet izninin gerçeğe aykırı beyan ve belgeyle alınmış olduğunun tespit edilmesi,
d) Ödeme kuruluşunun, faaliyet izni için aranan şartları kaybettiğinin tespit edilmesi,
e) Belge ve kayıtların saklanması yükümlülüğü ile ilgili olarak ilgili otorite tarafından istenen bilgi ve belgelerin geçerliliğini etkileyecek herhangi bir değişiklik olması durumunda Kurum’un derhal bilgilendirilmemesi,
f) Banka tarafından, ödeme kuruluşunun faaliyetlerine devam etmesinin ödemelerin güvenliğini tehdit ettiği sonucuna varılması,
Bu durumda Banka, faaliyet izninin iptalini gerekçeleri ile birlikte ilgili ödeme kuruluşuna bildirir ve Resmi Gazete’de yayımlar.
Yukarıda sayılmış durumlara ek olarak ayrıca;
a) Birleşme veya bölünme gibi ödeme kuruluşunun hukuki yapısını değiştiren işlemlerde ödeme kuruluşunun tüzel kişiliğinin sona ermesi durumunda, tüzel kişiliğin sona erdiği,
b) Ödeme kuruluşunun 6102 sayılı Kanunun 529 uncu, 530 uncu ve 531 inci maddeleri uyarınca sona erdiği,
c) Ödeme kuruluşunun faaliyete başladıktan sonra bir yıl içinde altı aydan uzun süreyle faaliyette bulunmamış olması durumunda altı aylık sürenin dolduğu,
hallerde, ödeme kuruluşunun faaliyet izni kendiliğinden sona erecektir.
