DERNEK GENEL KURULUNUN İPTALİ
Derneğin zorunlu organlarından olan genel kurul, derneğin en yetkili karar organıdır. Genel kurul, derneğe kayıtlı olan üyelerden oluşmaktadır. Genel kurulun hangi tarihte yapılacağı dernek yönetiminin kararına bırakılmıştır. Buna göre tüzükte belirtilen zamana göre yönetim kurulunun çağrısı ile genel kurul toplanır ancak bu süre üç yılı geçmemelidir. Yasal düzenleme gereği olağan genel kurulun en geç üç yılda bir yapılması zorunludur.
Yönetim kurulu, genel kurulu toplantıya çağırmadığı takdirde, üyelerden birinin başvurusu üzerine Türk Medeni Kanunu’nun 75. maddesi hükmünce sulh hakimi üç üyeyi genel kurulu toplantıya çağırmak için görevlendirebilir. Ayrıca yönetim kurulu veya denetim kurulunun gerekli gördüğü durumda veya dernek üyelerinin beşte birinin yazılı başvurusu üzerine dernek olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Genel kurul toplantıları dernek tüzüğünde aksine bir hüküm olmadıkça dernek merkezinin bulunduğu yerde yapılmaktadır. Genel kurulun toplanabilmesi için katılma hakkı bulunan üyelerin veya delegelerin salt çoğunluğunun, tüzük değişikliği ve derneğin feshi hallerinde ise üçte ikisinin katılımına ihtiyaç vardır. Toplantı yeter sayısı sağlanamadığı durumda toplantı ertelenir ve ikinci toplantıda salt çoğunluk aranmaz ancak bu ikinci toplantıya katılanların sayısı yönetim ve denetim kurulları üye sayısının iki katından az olamaz.
Derneğin en yetkili organı olması nedeniyle genel kurul, dernek üyeliğine kabul ve üyelikten azil hakkında son kararı vermek, dernek organlarını seçmek, denetlemek ve onları haklı nedenlere dayanarak görevden almak dışında derneğin diğer organlarına verilmemiş olan işleri görmek konusunda da yetkilidir.
Genel kurula ait birçok yetki ve görev başka bir organa devredilemez ve sadece genel kurul tarafından kullanılabilmektedir. Örneğin derneğin bünyesinde ortaya çıkan bir uyuşmazlık söz konusu olduğunda, öncelikli olarak başvurulması gereken yer derneğin tüzüğüdür ancak dernek tüzüğünde uyuşmazlığı çözebilecek bir hüküm bulunmadığı durumda başvurulması gereken yer genel kuruldur. Ayrıca Türk Medeni Kanunu’nda ayrıntılı olarak düzenlenmemiş olsa da aşağıdaki görev ve yetkilerin uygulamada genel kurulun görev ve yetkileri arasında olduğu kabul edilmiştir.
-Derneklerin taşınmaz mal edinmeleri konusunda karar verme hakkı genel kurula aittir.
-Derneğin bir federasyona katılması ya da dahil olduğu bir federasyondan ayrılması genel kurulun onayına bağlıdır.
-Derneğin uluslararası faaliyette bulunması, yurt dışındaki dernek ya da kuruluşlara üye olması ya da bunların üyeliğinden ayrılması konusunda karar mercii genel kuruldur.[i]
Genel kurul kararları toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla alınmaktadır. ancak tüzük değişikliği ve derneğin feshi kararı için toplantıya katılan üyelerin üçte ikisinin oyu gerekmektedir. Ayrıca oy hakkından yoksun kalan kişiler düzenlenmiştir. Buna göre hiçbir dernek üyesi kendisi, eşi, altsoyu ve üstsoyu hakkında alınması gereken kararlarda oy kullanamaz. Aynı durum tüzel kişi adına oy kullanacak kişi bakımından da geçerlidir.
Dernek genel kurulu, derneğin en yetkili organı olsa da aldığı kararlara karşı yargı yolu açıktır. Buna göre, dernek üyesi yasaya veya tüzüğe aykırı olduğunu düşündüğü karara karşı mahkemeye başvurarak bu kararın iptal edilmesini isteyebilir. Yasaya aykırılık ile kasıt, hukukun temel ilkelerine, dürüstlük kuralına, kamu düzenine ve kanunun emredici hükümlerine aykırılıktır. Dernek tüzüğüne aykırılıktan ise tüzükte belirtilen derneğin kuruluş amacına aykırı kararlar kastedilmektedir. Ayrıca üyelikten çıkarma kararlarına karşı da iptal davası açılabilmektedir.
İptal davası açabilmek için aranan bir diğer şart ise iptali istenen kararın genel kurul kararı olması gerekmektedir. Yönetim ya da denetim kurulları kararları için öncelikle dernek içi uyuşmazlık çözüm yollarına gidilmesi gerekmektedir. Yine usulüne uygun olarak alınmış genel kurul kararına karşı iptal davası açılamamaktadır. Örneğin kamu düzenine, hukukun emredici kurallarına genel ahlaka aykırı ya da konusu imkansız olan genel kurul kararları hükümsüzdür. Bu şekilde alınan kararlara karşı iptal davası değil ancak kararın hükümsüzlüğünün tespiti için dava açılabilir. Hükümsüzlük kararı için normal iptal davasından farklı olarak kararın geçersiz sayılmasından faydası olan herkes iptal davasındaki hak düşürücü sürelere takılmadan açabilmektedir.
Yasada genel kurul kararlarına karşı iptal davası için iki farklı hak düşürücü süre belirlenmiştir. Buna göre toplantıda bulunan ve genel kurul kararına katılmayan üyeler bir ay içerisinde genel kurul kararının iptali için dava açması gerekmektedir. Katılmama eylemi oy vermeme ya da karşı oy verme gibi olabileceği gibi muhalefet şerhi koyarak da olabilir. Genel kurulu kararı lehine oy kullanan üyelerin ise iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Bu bir aylık hak düşürücü süre genel kurulun yapıldığı tarihten itibaren başlar.
Düzenlenen ikinci durum ise genel kurulda hazır bulunmayanlar ile ilgilidir. Buna göre toplantıda hazır bulunmayan üyeler kararı öğrenmelerinden başlayarak bir ay içinde ve her halde genel kurulun yapıldığı tarihten başlayarak üç ay içinde kararın iptali için mahkemeye başvurabilir.
Dernek genel kurul kararlarının iptalinde yetkili mahkeme dernek merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir, şube genel kurul kararının iptali isteniyorsa şubenin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Dernek genel kurul kararlarının iptalinde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.
[i] BALLAR, Suat, Türk Dernekler Hukuku, İstanbul 2019, s. 554
