VASİYETNAMENİN İPTALİ VE SONUÇLARI

Vasiyetname

Ölüme bağlı tasarruflardan birisi olan vasiyetname, miras bırakanın yaptığı tek taraflı bir hukuki işlemdir. Vasiyetnamenin tek taraflı bir işlem olmasının sonucu olarak da vasiyetnamenin geçerli olması için karşı tarafa ulaşmasına gerek yoktur. Bu nedenle de miras bırakan, her zaman düzenlediği vasiyetnameden geri dönebilir.  Vasiyetname yapabilmek için on beş yaşını doldurmuş olmak ve ayırt etme gücüne sahip olmak gerekmektedir.

Kanunumuzda vasiyetname için üç farklı şekil düzenlenmiştir. Bunlar;  resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve son olarak sözlü vasiyetnamelerdir. Resmi vasiyetnameler, iki tanığın katıldığı devletin görevli kıldığı memurlar tarafından düzenlenen ve kanunumuzdaki vasiyetname düzenleme şekillerinden en güvenilir olanıdır. El yazılı vasiyetnameler ise vasiyetnamenin yapıldığı ay, yıl ve gün gösterilerek başından sonuna kadar miras bırakan tarafından el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış vasiyetname çeşididir. En basit ve kolay vasiyetname düzenleme şekli el yazılı vasiyetnamedir. Kanunumuzdaki son vasiyetname şekli ise sözlü vasiyetnamedir. Sözlü vasiyetname, yakın ölüm tehlikesi, hastalık ve savaş gibi olağanüstü durumlardan dolayı miras bırakanın resmi veya el yazılı vasiyetname yapamadığı durumlarda vasiyetini sözlü olarak iki tanığa aktardığı vasiyetname türüdür. Miras bırakan vasiyetini tanıklara aktardıktan sonra tanıklar kısa bir süre içerisinde   miras bırakanın beyanına uygun olarak bir vasiyetname yazmaları ya da yazdırmaları gerekmektedir. Yalnızca olağanüstü koşullarda yapılabilmesinden dolayı sözlü vasiyetname en az düzenlenen vasiyetname türüdür.

Vasiyetnamenin İptal Sebepleri Nelerdir?

Hukuki olarak sağlıklı şekilde kurulmayan bünyesinde eksiklikler barındıran vasiyetnameler kendiliğinden geçersiz sayılmazlar. Mahkeme tarafından iptal kararı verilmediği müddetçe vasiyetname geçerliliğini korumaya devam eder. Kanun koyucunun ölüme bağlı tasarrufları bu şekilde düzenlemesindeki amacı mirasçıların miras bırakanın son isteklerini yerine getirmek isteyebileceklerini düşünmesidir. Miras bırakan hayatta iken vasiyetnamesinden istediği zaman dönebildiği için mirasçıların, miras bırakan hayattayken vasiyetnamenin iptalini isteyebilme hakları yoktur.

Medeni Kanunumuzda ölüme bağlı tasarrufların iptal edilebilmesi için dört sebep saymıştır ve bu sebepler dışındaki bir sebebe dayanarak iptal davası açılamamaktadır. Bu sebepler şunlardır.; miras bırakanın ehliyetsizliği, hukuka ve ahlaka aykırılık, şekil eksikliği ve ölüme bağlı tasarrufun yanılma, aldatma, korkutma ve zorlama sonucu yapılmasıdır.

İptal sebeplerine tek tek bakacak olursak, vasiyetnamenin, vasiyetname düzenlendiği sırada ehliyeti olmayan kişi tarafından yapılması iptal sebebidir. Aranan şart düzenlenme anında ehliyetinin olup olmadığıdır. Vasiyetname düzenlendikten sonra miras bırakanın ehliyetini kaybetmesi vasiyetnameyi geçersiz hale getirmeyecektir. Ya da düzenleme anında ehliyetinin olmayıp daha sonra ehliyet kazanırsa miras bırakan vasiyetnameyi geçerli hale getirmek istiyorsa vasiyetnameyi yeniden yapması gerekmektedir. 

Hukuka ve ahlaka aykırı olarak yapılan her işlem gibi vasiyetname de geçersizdir. Hakim önüne gelen vasiyetnameyi değerlendirirken kendi ahlak anlayışı çerçevesinde değil, toplumun geneli tarafından kabul edilen objektif ahlak anlayışına göre hareket eder. Ayrıca vasiyetnamenin emredici hukuk kurallarına, kamu düzenine de aykırı olmaması gerekmektedir.

Vasiyetnamenin iptali için bir diğer sebep ise miras bırakanın yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama ile iradesinin sakatlanarak vasiyetnameyi düzenlemiş olmasıdır. Burada iradesi sakatlanan miras bırakan ya korkutma veya zorlamada olduğu gibi farkında olarak ya da yanılma ve aldatmada olduğu gibi farkında olmayarak ortaya çıkan sonucu istememesine rağmen vasiyetnameyi düzenlemektedir. İrade sakatlığı sebebiyle vasiyetnamenin İptal edilebilmesinden söz etmemiz için irade sakatlığına sebep olan eylem ile vasiyetnamenin düzenlenmesi arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekmektedir.

Vasiyetnamenin iptaline ilişkin son sebebimiz ise vasiyetnamenin, kanunda öngörülen şekil şartlarına uymadan yapılmasıdır. Örneğin resmi vasiyetnameler iki tanığın katılmasıyla noter, sulh hakimi veya kanunda kendisine bu yetki verilmiş resmi memur tarafından düzenlenir ve miras bırakan tanıklara kazandırmada bulunamaz ya da mirasçıları tanık olarak katılamazlar. Bu sebeple görevli resmi memur tarafından düzenlenmeyen, tanıklara kazandırmada bulunan ya da tanık olarak katılamayacak kişilerin tanık olarak bulunduğu ortamda düzenlenen vasiyetnameler iptal edilebilecektir.

Vasiyetname İptal Davasını Kimler Nerede Açabilir? Vasiyetnamenin İptali Davasının Sonuçları, Diğer Mirasçılara Etkisi

 Geçersiz olan vasiyetnamenin iptal edilebilmesi için vasiyetnamenin iptali davası açılması gerekmektedir. Aksi takdirde vasiyetname geçerli olmaya devam edecektir.  Vasiyetnamenin iptali davası bozucu yenilik doğuran bir davadır. Verilen iptal kararı geçmişe etkili olarak etkili olur. İptal davalarında yetkili ve görevli mahkemeler ise miras bırakanın ölmeden önceki son ikametgahının bağlı bulunduğu yer asliye hukuk mahkemeleridir.

İptal davasını vasiyetnamenin iptal edilmesinde yararı bulunan mirasçılar veya kendisi lehine vasiyet yapılan kişiler açabilirler. İptal davasını açabilecek kişiler sınırlı sayıda belirtilmiştir. Bu sebeple her ne kadar miras bırakanın veya onun mirasçılarının alacaklılarının veya borçlularının yararı var gibi görünse de bu kişiler iptal davası açamamaktadırlar. Ayrıca vasiyeti yerine getirme görevlisi de iptal davası açma hakkına sahip değildir. İptal davasının davalı tarafı ise iptali istenen vasiyetnameden yarar elde eden kişilerdir.

İptal davası açabilmek için kanunda hak düşürücü süreler öngörülmüştür ve bu süreler içerisinde dava açılmadığı takdirde ilgililerin dava açma hakkı ortadan kalkmaktadır. İlk hak düşürücü süre vasiyetnamenin ve vasiyetnamenin iptalini gerektiren sebebin ortaya çıkmasından itibaren bir yıldır. Diğer süreler ise iyiniyetli davalılara karşı vasiyetnamenin açılmasından itibaren on yıl ve iyiniyetli olmayan davalılara karşı da yirmi yıldır. Bu sürelerin tek istisnası ile iptal durumu def’i yoluyla her zaman söylenebilmektedir. İptal def’ini öne sürebilmesi için def’i beyanında bulunanın tereke eşyasına zilyet olması gerekmektedir.

Vasiyetnamenin iptalini inceleyen mahkeme iptal hükmü verirse vasiyetname hiç yapılmamış hükmünde olur. Vasiyetnamenin tamamının iptal edildiği durumda ortada yapılan başka bir vasiyetname yok ise miras yasal mirasçılara geçer. Eğer iptal edilenden önce düzenlenmiş bir vasiyetname var ise bu kez daha önce düzenlenip daha sonra dönülen vasiyetname geçerli olur. Vasiyetnamenin tamamının iptali istenebileceği gibi yalnızca bir kısmının da iptali istenebilir. Bu durumda iptali istenen kısım iptal edilirken kalan kısım geçerliliğini korumaya devam edecektir. İrade sakatlığı veya hukuka ve ahlaka aykırılık sebebiyle vasiyetnamenin bir kısmının iptali istendiği durumda ise eğer hukuka ve ahlaka aykırı veya irade sakatlığı altında düzenlenen kısım ile vasiyetnamedeki diğer tasarruflar arasında bir bağlantı bulunmuyorsa yalnızca iptali istenen kısım iptal olunur. Vasiyetnamenin iptal kararının sonucu ise yalnızca davanın tarafları hakkında hüküm ve sonuç doğurur. Bu sebeple iptal davası açmayan mirasçı mirastan faydalanamazken aleyhine dava açılmayan kişiler ise mirastan yararlanmaya devam ederler.