İnternet üzerinden yapılan işlemler mesafeli sözleşmeler olarak nitelendirilmektedir. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 4. maddesinde yer alan tanıma göre mesafeli sözleşme; satıcı ve sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere (telefon ve internet gibi) uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmedir. Bu tanımlamada geçen “sağlayıcı”, kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade ederken “satıcı” ise kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir.
İnternet üzerinden yapılan işlemlere ilişkin olarak Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ile buna ilişkin hukuki düzenlemeler getirilerek tarafların hakları korunmaya alınmıştır. Bu Yönetmeliğin amacı, mesafeli sözleşmelere ilişkin uygulama usul ve esaslarını düzenlemektir.
Tüketici, sözleşmenin kurulmasından önce, mal veya hizmete dair hususlarda satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilmek zorundadır. Mesafeli sözleşmenin en önemli unsurlarından olan ön bilgilendirmenin amacı; tüketicilerin satıcı veya sağlayıcı ile karşı karşıya gelmediği ve almayı düşündüğü mal veya hizmeti somut olarak görmediği veya deneyemediği alışveriş yönteminde sözleşme konusu mal veya hizmete dair önemli hususların alışverişten önce verilmesinin sağlanarak, tüketicilerin neti satın almak üzere oldukları ve ne gibi hak ve yükümlülüklere sahip oldukları konusunda haberdar etmektir.
Ön bilgilendirmede muhakkak yer alması gereken belirli hususlar olup bunlar Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 5. maddesinde maddeler halinde yer almaktadır. Ön bilgilendirmenin nasıl yapılması gerektiği ise aynı yönetmeliğin 6. maddesinde düzenleme alanı bulmuştur. Buna göre satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin 6’ncı maddede belirtilen yöntemlerle ön bilgileri edindiğini kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak teyit etmesini sağlamak zorundadır. Aksi taktirde sözleşme kurulmamış sayılacaktır. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda ön bilgilendirme yapıldığına ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya ait olacaktır.
Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin siparişi onaylanmadan hemen önce, verilen siparişin ödeme yükümlülüğü anlamına geldiği konusunda tüketiciyi açık ve anlaşılır bir şekilde bilgilendirmek zorunda olduğundan satıcı veya sağlayıcının tüketiciyi bilgilendirmediği durumlarda tüketici siparişi ile bağlı olmayacaktır.
Tüketicinin 14 gün içerisinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkı bulunmakla birlikte Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde yapılan son değişiklikler ile tüketicinin 14 gün içerisinde gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına birtakım sınırlamalar getirilmiştir.
Cayma hakkı süresi, hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün; mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı gün başlamaktadır. Ancak tüketici, sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde cayma hakkını kullanabilir.
Cayma Hakkının Süresinin Belirlenmesinde Esas Alınacak Hususlar
- Tek sipariş konusu olup ayrı ayrı teslim edilen mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son malı teslim aldığı gün
- Birden fazla parçadan oluşan mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son parçayı teslim aldığı gün
- Belirli bir süre boyunca malın düzenli tesliminin yapıldığı sözleşmelerde, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin ilk malı teslim aldığı gün
Satıcı veya Sağlayıcının Yükümlülükleri
Mesafeli Sözleşme Yönetmeliği’nde, satıcı veya sağlayıcının yükümlülükleri hususunda da birtakım değişiklikler yapılmıştır. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 12. maddesinde yer alan satıcı veya sağlayıcının yükümlülüklerine ilişkin yapılmış olan değişiklikler aşağıda koyu harfler ile vurgulanmaktadır.
- Satıcı, cayma hakkına konu malın, iade için ön bilgilendirmede belirtilen taşıyıcıya teslim edildiği tarihten itibaren on dört gün içinde, varsa malın tüketiciye teslim masrafları da dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür. Ancak tüketicinin malı, iade için öngörülenin haricinde bir taşıyıcı ile iade etmesi durumunda söz konusu yükümlülük malın satıcıya ulaştığı tarihten itibaren başlar. Platform üzerinden kurulan ve bedelin tahsiline aracılık edilen mesafeli sözleşmelerde aracı hizmet sağlayıcı, teslim sonrası bedelin satıcıya aktarıldığı durum hariç olmak üzere bu fıkrada belirtilen ödemelerin tüketiciye iade edilmesinden satıcı ile birlikte müteselsilen sorumludur.
- Malın tesliminden önce cayma hakkının kullanılması durumunda satıcı ile platform üzerinden kurulan ve bedelin tahsiline aracılık edilen mesafeli sözleşmelerde aracı hizmet sağlayıcı, cayma hakkının kullanıldığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren on dört gün içinde, varsa malın tüketiciye teslim masrafları da dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür.
- Hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde cayma hakkının kullanılması durumunda sağlayıcı ile platform üzerinden kurulan ve bedelin tahsiline aracılık edilen mesafeli sözleşmelerde aracı hizmet sağlayıcı, cayma hakkının kullanıldığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren on dört gün içinde tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür.
- Satıcı veya sağlayıcı, birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda belirtilen tüm geri ödemeleri, 13’üncü maddenin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak üzere tüketicinin satın alırken kullandığı ödeme aracına uygun bir şekilde ve tüketiciye herhangi bir masraf veya yükümlülük getirmeden tek seferde yapmak zorundadır. Platform üzerinden kurulan mesafeli sözleşmelerde satıcı veya sağlayıcı adına bedel tahsil etmesi halinde, mal veya hizmetin tüketiciye teslim veya ifası sonrası bedelin satıcıya veya sağlayıcıya aktarıldığı durumlar hariç olmak üzere, aracı hizmet sağlayıcı bu yükümlülüğün yerine getirilmesinden satıcı veya sağlayıcı ile birlikte müteselsilen sorumludur. Ödemenin kredi kartı ile yapılmış olması durumunda, 23/2/2006 tarihli ve 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu kapsamındaki kart çıkaran kuruluşlar; satıcı, sağlayıcı veya aracı hizmet sağlayıcı tarafından aktarılan tutarı, kendilerine ulaşmasını takiben kart hamilinin kullanılabilir limitine tek seferde ilave etmekle yükümlüdür.
- Cayma hakkının kullanımında, satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgi ile bu taşıyıcıyla malın iadesi halinde teslim masrafını geçmemek üzere belirlenen iade masraf tutarına ve hangi tarafça karşılanacağına, öngörülenin dışında bir taşıyıcı ile malın iadesi halinde iade masrafını tüketicinin karşılayacağına ilişkin bilgilere 5 inci maddenin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında ön bilgilendirmede yer verilmemesi durumunda, söz konusu masraf satıcı veya sağlayıcı tarafından karşılanır. İade için ön bilgilendirmede belirtilen taşıyıcının, tüketicinin bulunduğu yerde şubesinin olmaması durumunda satıcı, ilave hiçbir masraf talep etmeksizin iade edilmek istenen malın tüketiciden alınmasını sağlamakla yükümlüdür. Platform üzerinden kurulan mesafeli sözleşmelerde ise bu bilgilere 5 inci maddenin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında ön bilgilendirmede yer verilmemesi ya da belirtilen taşıyıcının tüketicinin bulunduğu yerde şubesinin olmaması aracı hizmet sağlayıcıdan kaynaklanıyorsa söz konusu masraf ve yükümlülükler aracı hizmet sağlayıcı tarafından karşılanmak zorundadır.
- Platform üzerinden kurulan mesafeli sözleşmelerde, satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin cayma hakkını kullandığına ilişkin kendisine ulaşan bildirimi aracı hizmet sağlayıcıya derhal ulaştırmakla yükümlüdür.
Tüketicinin Yükümlülükleri
Satıcı veya sağlayıcının mesafeli sözleşmeden doğan sorumlulukları olduğu kadar aynı zamanda sözleşmenin diğer tarafı olan tüketicinin de bu sözleşmeden doğan birtakım sorumlulukları bulunmaktadır. Tüketici cayma hakkını kullanırken, satıcı veya sağlayıcı malı kendisinin geri alacağına dair bir teklifte bulunmadıkça, cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimi yönelttiği tarihten itibaren on gün içerisinde malı satıcı veya sağlayıcıya ya da yetkilendirmiş olduğu kişiye geri göndermek zorundadır.
Tüketicin, cayma süresi içerisinde malı, işleyişine, teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun bir şekilde kullandığı taktirde meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.
Cayma Hakkının İstisnaları
Cayma hakkının istisnaları, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 15. maddesinde sayılmaktadır. Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici aşağıda sıralanmış olan sözleşmelerde cayma hakkını kullanamaz.
- Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
- Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.
- Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler.
- Tesliminden son ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler.
- Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler.
- Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.
- Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.
- Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler.
- Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler.
- Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
Yukarıda sayılmış olan maddelere ek olarak Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde değişiklikler yapılarak Resmi Gazete’de yayımlanmış olup cayma hakkının istisnalarına eklemeler yapılmıştır. Cayma hakkının istisnalarına eklenmiş olan maddeler ise aşağıdaki gibidir.
- 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre tescili zorunlu olan taşınırlar ile kayıt veya tescil zorunluluğu bulunan insansız hava araçlarına ilişkin sözleşmeler.
- Tüketiciye teslimi yapılmış olan cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlara ilişkin sözleşmeler.
- Canlı müzayede şeklinde açık artırma yoluyla akdedilen sözleşmeler.
- Tanıtma ve kullanma kılavuzunda satıcı veya yetkili servis tarafından kurulum veya montajının yapılacağı belirtilen mallardan kurulum ya da montajı yapılanlara ilişkin sözleşmeler.
Son dönemlerde pandeminin de etkisiyle internet üzerinden alışveriş yapma alışkanlığımız artış göstermiştir. Bu noktada özellikle cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlar alımına yönelik sözleşmelerde cayma hakkının kaldırılmış olduğunu unutmamakta fayda olacaktır.
Yönetmelikte Yapılan Değişikliklerin Yürürlüğe Giriş Tarihi
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde yapılmış olan bu değişiklik ve eklemeler 1 Ekim 2022 tarihinde yürürlüğe girecektir.
